Đất hiếm ở đâu và tại sao lại quan trọng

Đất hiếm có nguồn gốc từ các quá trình địa chất khác nhau, chủ yếu là từ các đá magma kiềm và á kiềm giàu các nguyên tố đất hiếm.

Đất hiếm là một nhóm gồm 17 nguyên tố hóa học có tính chất đặc biệt được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực công nghệ cao và chiến lược. Đất hiếm bao gồm scandi, ytri và 15 nguyên tố của nhóm Lanthan. Đây là những nguyên tố có hàm lượng lớn trong vỏ Trái Đất nhưng thường phân tán và khó khai thác kinh tế.

Đất hiếm được phân loại thành hai nhóm chính: đất hiếm nhẹ (LREE) và đất hiếm nặng (HREE). LREE bao gồm các nguyên tố từ lanthan đến europi có hàm lượng cao hơn và giá trị thấp hơn so với HREE. HREE bao gồm các nguyên tố từ gadolini đến luteti có hàm lượng thấp hơn và giá trị cao hơn so với LREE.

Đất hiếm có nguồn gốc từ các quá trình địa chất khác nhau, chủ yếu là từ các đá magma kiềm và á kiềm giàu các nguyên tố đất hiếm. Các khoáng vật đất hiếm thường có thành phần phức tạp và khó tách lọc. Các khoáng vật đất hiếm phổ biến nhất là monazit, bastnäsit, xenotim, apatit, euxenit và allanit.

Đất hiếm được phân bố không đồng đều trên thế giới. Theo ước tính của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ, trữ lượng và tài nguyên đất hiếm ở Việt Nam đạt khoảng 22 triệu tấn, đứng thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc. Các quốc gia khác có trữ lượng đất hiếm lớn là Brazil, Nga, Ấn Độ, Úc, Mỹ và Canada.

Đất hiếm được khai thác bằng các phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào loại quặng và điều kiện địa chất. Các phương pháp khai thác thông dụng là khai thác mỏ mở, khai thác mỏ sâu, khai thác cát biển và khai thác cát sông. Sau khi khai thác, quặng đất hiếm được chế biến bằng các bước như nghiền, sàng lọc, nấu chảy, lixiviation axit, chiết tách dung môi, trao đổi ion và kết tinh.

Đất hiếm có nhiều ứng dụng trong các ngành công nghiệp quan trọng như điện tử, điện, quang học, laser, siêu dẫn, xúc tác, nam châm, hợp kim, gốm và y tế. Đất hiếm được dùng để sản xuất các thiết bị như điện thoại thông minh, máy tính xách tay, ổ cứng, màn hình LCD, pin lithium-ion, pin mặt trời, tua bin gió, xe ô tô điện và vũ khí thông minh. Đất hiếm cũng được dùng để điều trị một số bệnh ung thư bằng phương pháp phóng xạ nội cơ.

Tuy nhiên, đất hiếm cũng có những tác hại cho môi trường và sức khỏe con người. Quá trình khai thác và chế biến đất hiếm tạo ra nhiều chất thải độc hại, gây ô nhiễm không khí, nước và đất. Một số nguyên tố đất hiếm có tính phóng xạ cao gây nguy cơ ung thư và bệnh xạ hóa cho người tiếp xúc. Ngoài ra, đất hiếm cũng là một trong những nguyên liệu chiến lược có liên quan đến các vấn đề an ninh quốc tế.

Theo các nhà khoa học, quá trình khai thác và chế biến đất hiếm phải dùng nhiều loại hóa chất có ảnh hưởng đến môi trường . Ngoài ra, trong đất hiếm có những khoáng chất mang tính phóng xạ với cường độ cao hơn những loại phóng xạ khác . Đá thải được lưu giữ trong các bãi chôn lấp và thường xuyên tiếp xúc với môi trường có thể gây ra các chất độc hại hòa tan và phát tán trong hệ thống nước ngầm và đất. Điều này có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe của người dân sống gần khu vực khai thác và chế biến.

Do đó, việc khai thác và chế biến đất hiếm cần được thực hiện một cách thận trọng và tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường. Cần có những nghiên cứu kỹ lưỡng về công nghệ cũng như sự kín kẽ trong các chính sách pháp luật. Cần có sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan chức năng và sự tham gia của cộng đồng trong việc giám sát và báo cáo các hoạt động khai thác và chế biến đất hiếm. Cần có những biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời các sự cố môi trường có thể xảy ra do quá trình khai thác và chế biến đất hiếm.

Đất hiếm được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực công nghệ cao, như điện tử, viễn thông, hàng không vũ trụ, y tế, năng lượng tái tạo và quốc phòng. Tuy nhiên, việc khai thác và chế biến đất hiếm cũng gây ra nhiều tác hại cho môi trường và sức khỏe con người, như ô nhiễm không khí, nước, tiêu thụ nhiều năng lượng và nguồn nước, gây ra các bệnh ung thư, dị ứng, suy giảm chức năng thận và gan. Do đó, cần có những giải pháp và chính sách để giảm thiểu tác hại của đất hiếm, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.

Chúng tôi sẽ giới thiệu một số giải pháp và chính sách để giảm thiểu tác hại của đất hiếm, bao gồm:

- Nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng và tác hại của đất hiếm thông qua các chiến dịch truyền thông, giáo dục và tuyên truyền.

- Thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ để phát triển các phương pháp khai thác và chế biến đất hiếm an toàn, hiệu quả và tiết kiệm năng lượng.

- Áp dụng các tiêu chuẩn môi trường nghiêm ngặt cho các hoạt động khai thác và chế biến đất hiếm, như kiểm soát lượng khí thải, xử lý nước thải, tái chế chất thải nguy hại và phục hồi môi trường sau khai thác.

- Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đất hiếm, như chia sẻ kinh nghiệm, thông tin, công nghệ, nguồn cung cấp và thị trường.

- Khuyến khích sử dụng các sản phẩm có chứa đất hiếm một cách có trách nhiệm, như giảm lãng phí, tái sử dụng, tái chế và thanh lý an toàn.

- Hỗ trợ các cộng đồng bị ảnh hưởng bởi hoạt động khai thác và chế biến đất hiếm, như cải thiện điều kiện sống, sức khỏe và thu nhập.

Những giải pháp và chính sách trên đây không chỉ giúp giảm thiểu tác hại của đất hiếm cho môi trường và con người, mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong lĩnh vực công nghệ cao. Chúng tôi hy vọng rằng bài viết này sẽ mang lại cho bạn những thông tin bổ ích và gợi ý cho việc hành động thực tiễn.